ارزیابی ژنوتیپ های بهاره گلرنگ برای تحمل به کمبود آب اواخرفصل

گلرنگ به عنوان یک دانه روغنی بومی ایران, نسبت به شرایط محیطی کشور و به ویژه مناطق مواجه با تنش های غیرزیستی همچون خشکی و شوری, از قابلیت سازگاری بالایی برخوردار است. آزمایش با هدف ارزیابی ژنوتیپ های بهاره گلرنگ سازگار با شرایط کمبود آب اواخر فصل برای کشت در اراضی کم بازده نیمه آبی و بررسی اثرات تنش خشکی بر روی عملکرد و اجزای عملکرد دانه در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی طی سال زراعی 85-1384 به اجرا در آمد. در این تحقیق از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار استفاده شد. تیمارهای مورد بررسی شامل آبیاری در دو سطح بدون تنش و تنش کمبود آب (آبیاری به هنگام تخلیه شدن 70 تا 75 درصد آب قابل استفاده خاک) از اواخر گل دهی تا رسیدگی دانه و ژنوتیپ در پنج سطح شامل محلی اراک 2811, محلی اصفهان, pi, 57-23kh و 111il بودند. در طول دوره اعمال تنش، مقدار آب نسبی برگ (rwc) و دمای برگ (tl) و در نهایت عملکرد و اجزای عملکرد دانه تعیین گردیدند. نتایج به دست آمده نشان دادند که کمبود آب باعث کاهش معنی دار rwc, ارتفاع تشکیل طبق, تعداد دانه در طبق, وزن هزار دانه, شاخص برداشت، عملکرد دانه و روغن و افزایش معنی دار دمای برگ گردید. ولی عکس العمل ارقام نسبت به تنش متفاوت بودند. همواره همبستگی های معنی داری بین عملکرد دانه با مقدار آب نسبی برگ، دمای برگ، ارتفاع بوته, ارتفاع تشکیل طبق، تعداد طبق در بوته, تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه مشاهده شد. به نظر می رسد بتوان از شاخص های rwc و دمای برگ در شناسایی ژنوتیپ های گلرنگ بهاره متحمل به خشکی اواخر فصل استفاده نمود. به طور کلی از بین اجزای عملکرد, تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه کاهش بیشتری در برابر تنش نشان دادند. از بین ژنوتیپ های مورد مطالعه, محلی اصفهان و محلی اراک 2811 بالاترین عملکردهای دانه و روغن را به خود اختصاص دادند و کمترین درصدهای افت عملکرد دانه در اثر تنش خشکی نیز مربوط به آنها بود.